Case study: Kerncentrales
Wat te denken over kernenergie? Welke rol speelt kernenergie in het kader van de klimaatverandering? Hoe ziet de toekomst van kerncentrales eruit? Na de ramp in Tsjernobyl in 1986 begonnen kerncentrales, als een manier om elektriciteit op te wekken, aan populariteit in te boeten. Het falen van de reactor van de centrale in het Japanse Fukushima (2011) bevestigde het onveiligheidsgevoel en zorgde ervoor dat kernenergie in het gedrang kwam. In landen waar kernenergie een belangrijke rol speelt, zijn de wereldleiders maar ook de publieke opinie verdeeld over dit onderwerp. Kerncentrales roepen veel vragen op. Hun werking en de schrik voor een ramp zijn een voedingsbodem voor nepnieuws. Dergelijke desinformatie creëert een klimaat van angst, dreiging en sociale weerstand.
Aanbevolen voor: Secundair onderwijs, 16+ Hoger en Universitair onderwijs, Volwasseneneducatie
Tags: nuclear energy, environment safety, cost of energy, sustainable energy
Bouwsteen 1. Wat is de impact van een kerncentrale op het milieu?
Dit eerste onderdeel grijpt de populaire discussie aan over de impact van kerncentrales op het milieu. Met de Industriële Revolutie begon de vervuiling van het milieu door menselijke activiteiten op grotere schaal. Dit probleem werd, over de eeuwen heen, steeds groter en verspreidde zich over heel de wereld. Regeringen en vooral diverse organisaties richten zich erop de toestand te verbeteren. Er worden (al dan niet voldoende) besluiten genomen en toezeggingen gedaan om de milieuvervuiling te verminderen en de uitstoot van schadelijke stoffen uit verschillende sectoren van de economie, de industrie en het dagelijks leven van de mensen te verminderen. Welke stoffen stoot een kerncentrale uit? Zijn deze stoffen schadelijk voor het milieu? Hoe gevaarlijk is een kerncentrale? Wat gebeurt er met kernafval? In welke mate wordt afval van een kerncentrale gerecycleerd? Wat gebeurt er met het 'resterende' deel? Hoe veilig is dit voor het milieu en de mens? In dit eerste onderdeel kunnen leerlingen feiten ontdekken, de factoren die hun mening beïnvloeden begrijpen en zelf een geïnformeerde beoordeling maken.
Voorgestelde bronnen
TEKST
1. Wikipedia over kernenergie. Klik zeker ook even door op kernafval en kernenergiedebat.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kernenergie [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
2. Artikels: "Kernenergie en het milieu"
https://www.bondbeterleefmilieu.be/artikel/ecomodernisten-niet-modern-en-nog-minder-eco [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.eoswetenschap.eu/technologie/kernenergie-dood-leve-kernenergie [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
3. Rapport over kernenergie en het klimaat
https://www.nucleairforum.be/thema/kernenergie-in-de-strijd-tegen-klimaatverandering [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
4. Hoe belangrijk is kernenergie voor de toekomst?
https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/10570/de-onbelangrijke-rol-van-kerncentrales-in-de-toekomst/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.standaard.be/cnt/dmf20150703_01762089 [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
Lees mintens het onderdeel 'kernenergie' op https://www.demorgen.be/meningen/maarten-boudry-de-grootste-hindernis-voor-een-daadkrachtig-klimaatbeleid-zijn-niet-langer-de-klimaatontkenners-maar-de-activisten~b892c12e/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2011/06/26/de-mythe-van-de-kernenergie-renaissance/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
5. Een overzicht van de pro's en de contra's als het gaat over kernenergie
https://www.argumentenfabriek.nl/media/3085/8060-kernenergie-doorplaats-s.pdf [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/kernenergie/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.groen.be/factcheck_kernenergie [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
6. Nucleaire verklaring voor het klimaat in Nice, Frankrijk, 2015
https://www.world-nuclear.org/uploadedFiles/org/Features/Climate_Change/declaration.pdf [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
7. Pagina met verschillende artikelen vb. soorten radioactief afval, opslag afval, ...
https://www.nucleairforum.be/thema/kernafval-beheren-en-beheersen [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
8. Kernafval
https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/algemeen/geen-plaats-meer-voor-kernafval/10160354.html [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.mo.be/reportage/kunnen-we-zaken-produceren-die-langer-schadelijk-zijn-dan-de-beschavingsgeschiedenis [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.hln.be/wetenschap-planeet/deze-geheime-stad-zat-jarenlang-onder-het-ijs-in-groenland-en-nu-zou-ze-een-bedreiging-kunnen-worden~ae7d924c/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.greenpeace.org/nl/klimaatverandering/465/radioactief-afval-240-000-jaar-gevaarlijk/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
9. Wat ons gezegd wordt over kernenergie
Lees de ondertitel 'discussie' op https://biblio.ugent.be/publication/8569862/file/8569863.pdf [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
https://www.trouw.nl/opinie/kernenergie-is-helemaal-niet-veilig~ba8809e8/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
Blogs
1. Blog over kernenergie: geschiedenis en wereldwijd
http://hertevreter.blogspot.com/2011/03/normal-0-false-false-false.html [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
2. Blog over het belang van kernenergie voor een groene toekomst
https://maartenboudry.be/2018/02/niet-n-va-maar-groen-zou-tegen-een.html [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
3. Blog over kernafval
https://dannyenmatthijsb.wordpress.com/kernafval-radioactief-afval/ [Indien de link niet werkt, open je hem via het webarchief]
Videos
1. Voor- en nadelen kort opgesomd
Memes

SOCIALE MEDIA
Kijk eens rond op twitter /facebook
https://www.facebook.com/groenekernenergie
2. Kernenergie moet uit de taboesfeer (de humor van Lubach moet je er wel bijnemen)
3. Blijft kernafval voor altijd gevaarlijk?
4. Opslag kernafval
5. Impact van kernenergie op Fukushima. Uitgebreide documentaire, je kan ook beginnen rond 22'
Eindtermen
De leerdoelen geven de vaardigheden weer die de leerling verondersteld wordt te ontwikkelen na het volgen van dit opleidingsonderdeel
1. De leerling zal kunnen uitleggen wat kernenergie is en wat kerncentrales zijn.
2. De leerling is in staat om de impact van kernenergie op het milieu te achterhalen.
3. De leerling is zich bewust van de invloed van kernenergie op het milieu en kan verschillende voorbeelden geven.
4. De leerling kan verwoorden waarom kernenergie zoveel discussie veroorzaakt.
5. De leerling kan zelf een mening vormen rond kernenergie en begrip te tonen voor argumenten die niet stroken met zijn/haar gedachtegoed.
6. De leerling is in staat om te begrijpen en voorbeelden te geven van hoe gemotiveerde cognitie de meningen en de aard van denkkaders beïnvloedt.
7. De leerling is in staat om vooroordelen in teksten en video's te herkennen.
Voorgestelde lesmethoden
> Informatie zoeken
> Vergelijken van informatie
> Zelfreflectie
> Argumenten formuleren
> Betrouwbaarheid van bronnen achterhalen
> Pro's en contra's methode
> Debatteren
> Eigen bevindingen verwoorden
Voorgestelde leeractiviteiten
> Ijsbreker: laat leerlingen de energiebronnen die ze kennen opsommen.
> Laat leerlingen eventueel de definitie van kernenergie en kerncentrales opzoeken op internet.
> Bespreek welke energiebronnen schadelijk zijn voor het milieu en welke niet. Geef voorbeelden.
> Discussie: Wat is goed aan kernenergie en wat niet? Start een snelle ronde van voorkeuren van de leeerlingen. Het is zeer waarschijnlijk dat op basis van persoonlijke meningen sommigen "voor" kernenergie zijn, anderen "voor" groene energie. Waarschijnlijk zijn er ook die nog een mening moeten vormen. Splits op basis hiervan de klas op in 3 groepen. Dit is natuurlijk een ideale situatie, je kan de klas ook op een andere manier verdelen.
> Een eerste groep zoekt naar informatie over de positieve effecten (pro's) van kernenergie. Zij zullen de expertengroep vormen die kernenergie verdedigt. Een tweede groep zoekt naar informatie over de negatieve effecten (contra's) van kernenergie. Zij zullen de expertengroep vormen die tegen kernenergie pleit. Er zijn veel bronnen, dus laat hen de bronnen onder elkaar verdelen.
Een derde groep informeert zich beperkt over kernenergie en bedenkt vooral vragen die ze willen stellen aan de experten.
> Directe aandacht voor inhoudscontrole (fact-checking) en broncontrole (source-checking) op basis van het Eggshell-model.
> De experten geven hun argumenten voor of tegen kernenergie en beantwoorden de vragen van de 3de groep. (Laat hen eventueel discussiëren aan de hand van de voorgestelde memes. Of laat ze zelf memes genereren waarin hun argument duidelijk wordt.) Laat hen op een respectvolle manier reageren op tegenargumenten.
> Uiteindelijk beslissen de leerlingen uit de 3de groep of ze voor of tegen kernenergie zijn. Vraag ook aan de leerlingen waarom ze voor of tegen kozen. Lag het aan de argumenten? Of lag het aan overtuigingstechnieken?
> Laat hen op deze manier nadenken over de impact van feiten/meningen op zichzelf. Koppel dit aan het gevaar van desinformatie en manipulatie.
> Laat de leerlingen uit de expertengroepen hun argumenten herevalueren met de nadruk op feiten tegenover desinformatie/manipulatie.
> Elke leerling kan zijn/haar mening over kernenergie verwoorden.
De Facto pijlers
Link aan FRAMES en DENKKADERS: besteed aandacht aan wie de informatie verstrekt over kernenergie: wetenschappers, politici, NGO's, economisten, ... Hou rekening met hun denkkader! In een krantenartikel komen vaak verschillende spelers aan het woord, perfect dus om te vergelijken.
Link aan GEMOTIVEERDE COGNITIE: leg uit wat gemotiveerde cognitie is en geef voorbeelden aan de hand van de zojuist voltooide activiteit (bv. het vertrouwen in bepaalde bronnen, beïnvloed worden door...). Verwijs naar de websites met mogelijke gevallen van gemotiveerde cognitie.
Link aan FRAMING DOOR OVEREENKOMSTEN EN ACCENTEN: denk hierbij aan de aandacht die besteed wordt aan Tsjernobyl en Fukushima. Je kan Video 5 gebruiken (vanaf 22') om de verschillende standpunten, gebaseerd op eenzelfde verhaal, te ontleden. Let op de verschillende accenten die gelegd worden.
Link aan SYSTEMISCHE CAUSALITEIT: waarom is het zo moeilijk om een antwoord te formuleren op de vraag 'Wat is de impact van een kerncentrale op het milieu?'
Bijkomend online werkmateriaal
Toegang tot internet en sociale media
De Facto materiaal
Waarschuwing
Je hebt een onderwerp geselecteerd uit de "desinformatie Game" zone. Houd er rekening mee dat hier desinformatie, links en bronnen worden gebruikt die foutieve informatie kunnen bevatten We doen dit om je te uit te dagen en te ondersteunen bij het ontwikkelen van vaardigheden om informatie te beoordelen en desinformatie te detecteren. Om dit doel te bereiken wordt niet aangegeven of de gebruikte informatie waar of vals is.