Systemische causaliteit (indirect oorzaak gevolg), in tegenstelling tot directe oorzaak-gevolg, is geen natuurlijk voorkomend leerconcept, beweert prof. George Lakoff van University of California, Berkeley. De verklaring is eenvoudig: de hersenen zijn niet geschikt voor deze taak omdat ze deze niet kunnen waarnemen. De hersenen gaan redelijk goed om met eenvoudige oorzaak-gevolg relaties, b.v. zomer ==> warm, winter ==> koud, regen ==> nat, glimlach ==> blij, tranen ==> verdrietig, enz. Laten we onderzoeken hoe een baby begint te leren over de wereld om hem heen. Het brein wordt gevormd door de modellen de de baby waarneemt: Ik huil (huil #1) ==> mijn moeder komt naar me en knuffelt me; Ik reik naar het speelgoed dat boven me hangt ==> volwassenen komen met me spelen; Ik huil (huil # 2)> Ik krijg eten; Ik huil (huil # 3)> mijn natte luiers wordt vervangen. De hersenen van de baby weten niet waar mama is als ze niet in de kamer is. Het brein van de baby heeft geen notie van wat het betekent als maam "iets gaat kopen" (wat betekent kopen?) in een warenhuis (wat is een warenhuis?), waar moeder met de auto naartoe gaat (wat is een auto?). Met andere woorden, hersenen leren door sequenties van oorzaak-gevolg samen te stellen uit waarneembare situaties. De systemische causaliteit die niet kan worden waargenomen - dit zijn de dingen buiten de directe zintuiglijke waarneming door gezichtsvermogen / gehoor / smaak / geur / aanraking gebeuren - kan niet worden geregistreerd en waargenomen. Wanneer het kind opgroeit, beginnen de volwassenen enkele "onzichtbare" schakels bloot te leggen - waar het voedsel vandaan komt, wie de bomen heeft geplant, waarom draagt ​​de oude dame een wandelstok. Dit houdt in dat het brein complexe, systemische causaliteit kan waarnemen, als het er bewust naartoe wordt geleid, als het getraind wordtom dit te doen. (Er zijn andere manieren voor het brein om verbindingen tot stand te brengen, maar deze informatie hebben we voor de focus die wij leggen niet nodig). In werkelijkheid is het merendeel van de disinformatie die wordt verspreid via online media niet binair van aard (ja / nee, wit / zwart), maar systemisch. Dit betekent dat een enkel feit, dat we kunnen waarnemen en waarover we het eens kunnen worden, inderdaad het resultaat is van een extreem complexe oorzaak-gevolg-relatie. Een goed voorbeeld is de veelbesproken kwestie van klimaatverandering. Een extreem koude winterweek in Noord-Amerika of Centraal-Europa veroorzaakt een virtuele online lawine van sarcastische opmerkingen, die als volgt kunnen worden samengevat: "Wel wel, een broeikaseffect met temperaturen van -22 ... Wat zeggen de ecologisten en pseudo-wetenschappers daar op!" . Helaas volgt op dergelijke uitspraken zelden een passend wederwoord, omdat een dit een lange uitleg zou vereisen over wat klimaatverandering is, wanneer en hoe het voorkomt, wat zde factoren zijn die een dergelijke verandering bepalen, hoe ze met elkaar verbonden zijn en wat zijn de oorzaak-gevolg-relaties zij van dit complexe, zich op lange termijn ontwikkelend fenomeen. Kortom, de eenvoudige veronderstelling dat het broeikaseffect als gevolg heeft dat het altijd en overal warmer is, is duidelijk fout. Een goed begrip van de systemische causaliteit en de interactiemechanismen ervan kan een krachtig middel zijn om disinformatie te bestrijden. Hoewel de hersenen dit niet zelf kunnen 'ontdekken' (omdat ze deze waarneming zelf niet kunnen leren), is het mogelijk om te leren om dit wel te doen, aldus professor Lakoff. Men kan dus het denken en het brein trainen om een onderscheid te maken tussen directe en systemische causaliteit. Een prachtig voorbeeld dat wij bij NTCenter vaak gebruiken om de systemische causaliteit te illustreren, vind je bij Stanislaw Lem, een science-fiction auteur, in zijn kortverhaal De Impossibilitate Vitae (1971).