Gemotiveerde kennis is een belangrijk begrip omdat het helpt om te begrijpen hoe we de wereld waarnemen en waarom we de neiging hebben om een onrealistisch hoog vertrouwen te hebben in informatie die we verkrijgen van personen die dicht bij ons staan ​​en die we erg waarderen, en van leden van groepen waarvan we ook deel uitmaken, in tegenstelling tot de informatie de we verkrijgen via andere mensen en leden van andere groepen.

Studies tonen aan dat motivatie het denken beïnvloedt in verschillende domeinen, waaronder zelfperceptie, perceptie van personen en intergroepsrelaties. Deze sociale contexten kunnen informatieverwerking in verschillende fasen beïnvloeden: visuele waarneming, aandacht, geheugen, besluitvorming. Het begrijpen van de structuur van gemotiveerd denken is de sleutel tot het verminderen van de negatieve gevolgen van vooringenomen denken. Wellicht verrassend is de waarneming van de zelfbevestigende perceptie bij personen waarin we zelf ook de neiging hebben om er ons vertrouwen in te stellen: meer dan 90% van de hoogleraren op universiteit is van mening dat hun werk beter is dan dat van hun collega's, CIA-analisten overschatten de nauwkeurigheid van hun voorspellingen van mogelijke incidenten bij toekomstige evenementen en artsen schatten hun eigen medische kennis groter in (Dunning, 2004). Mensen willen in een coherente en consistente wereld leven (zie framing als denkpatroon). Dit leidt ertoe dat mensen patronen herkennen zelfs als die er niet zijn, ervaren ze controle over willekeurige gebeurtenissen en veranderen ze hun houding om zo consistent te zijn met hun gedrag in het verleden.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hoe de persoonlijke doelen en behoeften van individuen hun denken richten op gewenste resultaten (Kunda, 1990; Taylor, 1988). En talloze andere voorbeelden laten zien hoe motivatie invloed heeft op waarneming, aandacht (de aandacht afleiden van informatie die de gewenste conclusies ondersteunt) en besluitvorming. Een van onze favoriete voorbeelden is het "cocktail-party effect", dat laat zien hoe stimuli die refereren naar jezelf, je aandacht onmiddellijk kunnen vangen. Wanneer je bijvoorbeeld op een groot feest met iemand aan het praten bent, dan ben je in staat bent om je te concentreren op dit gesprek. Je kan daarbij alle andere gesprekken en geluiden wegfilteren of negeren. Maar stel dat je in deze weggefilterde gesprekken plots je naam hoort vernoemen, dat ben je in staat om onmiddellijk over te schakelen naar het andere gesprek. (Moray, 1959).

Naast andere effecten leidt motivatie-gedreven denken ertoe dat mensen erkenning krijgen voor succes, maar niet voor mislukkingen, dat je partners en leden van je sociale groepen op onrealistische manieren verheft, terwijl je tegelijkertijd leden van andere groepen afwijst.

Het begrijpen van het mechanisme van gemotiveerd denken kan inzicht verschaffen in mogelijke strategieën om stereotiep en vooroordelend denken te relativeren. Strategieën die diepgaande informatieverwerking bevorderen, kunnen vooringenomenheid inperken en mensen in staat stellen zelfinzicht te verkrijgen, flexibel te zijn in besluitvorming en favoritisme voor informatie de verstrekt wordt door naasten en groepsleden te verminderen. (Hughes, Zaki, 2015)