Motywowane poznanie to ważne pojęcie w zrozumieniu tego, jak postrzegamy świat i dlaczego mamy tendencję do przypisywania nierealistycznie dużego zaufania do informacji otrzymanych od osób nam bliskich i cenionych przez nas oraz od członków grup, których też jesteśmy częścią, w przeciwieństwie do innych ludzi i członków innych grup.

Badania pokazują, że motywacja wpływa na funkcje poznawcze w różnych dziedzinach, w tym postrzeganiu samego siebie, postrzegania osób oraz relacji międzygrupowych. Te konteksty społeczne aktywują cele, które wpływają na błędne przetwarzanie danej informacji na różnych etapach: percepcji wizualnej, uwagi, pamięci, podejmowaniu decyzji. Zrozumienie struktury poznania na podstawie motywacji jest kluczem do zmniejszenia szkodliwych konsekwencji błędnego myślenia. To, co być może zaskakuje, to to, iż wśród osób, którym zwykle ufamy można zauważyć tendencje do stawiania siebie ponad innymi: ponad 90% profesorów uczelni uważa, że ich prace naukowe są lepsze niż ich kolegów, analitycy CIA przeceniają dokładność swoich przewidywań, co do przyszłych wydarzeń, a lekarze przeceniają swoją wiedzę medyczną (Dunning, 2004). Podobnie, ludzie chcą żyć w spójnym i logicznym świecie (patrz Ramy jako konteksty myślowe). Prowadzi ich to do rozpoznawania wzorców tam, gdzie ich nie ma, postrzegania kontroli nad przypadkowymi zdarzeniami i zmian ich postaw tak, aby były spójne z ich działaniami w przeszłości.

To tylko kilka przykładów, w jaki sposób osobiste cele i potrzeby jednostek kierują ich myślenie w stronę pożądanych wniosków (Kunda, 1990; Tylor, 1998). Wiele innych przykładów pokazuje, jak motywacja wpływa na percepcję, uwagę (kieruje uwagę na informacje, które wspierają pożądane wnioski) oraz proces podejmowania decyzji. Jednym z naszych ulubionych przykładów jest „efekt przyjęcia koktajlowego”, który pokazuje, w jaki sposób autoreferencyjne bodźce mogą służyć do uważnego wychwytywania informacji, gdy na dużej imprezie osoba jest w stanie skupić się na konkretnej rozmowie i ignorować, lub filtrować inne rozmowy i hałas, ale może natychmiast przejść do innej rozmowy, jeśli i kiedy w jej trakcie wspomniano jej imię, nawet jeśli wzmianka ta nastąpiła w ignorowanym kanale słuchowym (Moray, 1959).

Oprócz innych wpływów, uprzedzenia napędzane motywacją prowadzą do tego, że ludzie uznają swoje zasługi w odnoszeniu sukcesu, ale nie w przypadku porażek, do wynoszenia na nierealistyczny poziom partnerów oraz członków grupy, a jednocześnie odstraszania członków spoza jej obrębu, do zmian postaw, jako sposobu na zmniejszenie dysonansu i zagrożenia.

Postęp w zrozumieniu mechanizmu motywowanego poznania może dostarczyć wglądu w możliwe strategie wpływania na motywację w sposoby, które ograniczą szkodliwe uprzedzenia. Strategie promujące głębsze przetwarzanie informacji mogą ograniczać uprzedzenia i mogą pozwolić ludziom wejrzeć w głąb siebie, zmaksymalizować podejmowanie decyzji dostosowane do sytuacji, a także ograniczyć faworyzowanie informacji pochodzących od bliskich osób oraz członków rodziny (Hughes, Zaki, 2015).